Klimaatadaptie in Nederland. Hoe doen we dat en waar beginnen we?
Ons land heeft met vier klimaattrends te maken: het wordt warmer, het wordt droger, de neerslag intensiveert en de zeespiegel stijgt. Het is algemeen bekend dat we maatregelen moeten nemen om verdere klimaatverandering te beperken, maar daarnaast kan het tot veel overlast leiden als we ons niet genoeg aanpassen aan de huidige en nog komende klimaatveranderingen. Naast mitigerende maatregelen zullen we dus ook adaptieve maatregelen moeten nemen. Een belangrijke ontwikkeling is dat eind dit jaar landelijke maatlat voor een groene klimaatadaptieve gebouwde omgeving verwacht wordt. In deze blog worden mogelijke maatregelen beschreven aan de hand van de thema’s uit het zogenoemde Deltaplan Ruimtelijke adaptatie, te weten: hitte, droogte, wateroverlast en overstroming.
Hitte
Uit de KNMI-scenario’s blijkt dat niet alleen de gemiddelde temperatuur stijgt, maar dat ook de hitte-extremen toenemen. Hitte neemt toe doordat de aarde opwarmt. Daarnaast wordt het in stedelijke gebieden vaak warmer dan in het omliggende gebied doordat steden meer warmte vasthouden. Veel woningen in Nederland zijn zo gebouwd dat ze zoveel mogelijk zon binnenlaten. Maar door de toenemende hitte is dit ontwerp niet meer ideaal en veroorzaakt het overlast. In de zomer kunnen woningen te heet worden, waardoor gezondheidsklachten ontstaan, ook wel hittestress genoemd. Maatregelen die bijdragen aan een koelere gebouwde omgeving en koelere gebouwen zijn:
- Het toepassen van witte muren en daken. Lichte materialen reflecteren zonlicht beter, voelen koeler aan en geven ze minder warmte af aan hun omgeving.
- Het inzetten van houtbouw. Door de kleinere massa vindt er minder warmteaccumulatie plaats. Daarnaast een kleinere CO2-uitstoot in het bouwproces.
- Ventileren in de avond en vroege ochtend.
- Groene daken, ook wel natuurdaken genoemd, in combinatie met dakisolatie.
- Groene gevels door beplanting aan te brengen aan of tegen de gevel.
- Het vergroenen van de omgeving van gebouwen, zoals bijvoorbeeld tuinen.
- Het toepassen van buitenzonwering.
Droogte
Er is ook dit jaar weer sprake van een neerslagtekort. Vooral het voorjaar en de zomers worden droger. En de kans op langdurige droogte neemt toe. Maar er blijven ook veel onzekerheden over droogte in de toekomst, want droogte is lastig te voorspellen. Naast de effecten op onze drinkwatervoorzieningen en de natuur, ontstaan er door de lage waterstand in de rivieren ook andere ongewenste effecten zoals toeleveringsproblemen van grondstoffen, materialen, olie, etc. Maatregelen om droogte te voorkomen en te beperken zijn:
- Het afkoppelen van regenwaterafvoer van het riool. Dit zorgt ervoor dat regenwater in de bodem kan wegzakken en grondwater wordt aangevuld.
- Het installeren van een regenton, of nog beter een regenwaterput (in België verplicht). Met dit water kunnen toiletten doorgespoeld worden, de tuin gesproeid worden en/of kleding gewassen worden.
- Het vervangen van tegels door groen om water in de bodem te laten wegzakken. Dit helpt tevens om hittestress te verminderen en het draagt bij aan de biodiversiteit.
- Bewust omgaan met watergebruik en werken aan besparing.
Wateroverlast en overstroming
Volgens waarnemingen van het KNMI nam de jaarlijkse neerslag in Nederland van 1906 tot 2020 toe met 21%. Vooral de winters zijn natter geworden, maar ook in de zomer valt meer neerslag. De toename komt vooral doordat het weer (neerslag, wind, hagel) extremer is geworden. In de toekomst neemt de kans op wateroverlast verder toe. Vooral zomerse hoosbuien kunnen nog extremer worden. Dit kan veel overlast veroorzaken als we ons niet genoeg aanpassen aan deze veranderingen. Daar hebben we inmiddels voorbeelden van in ons land.
De toenemende kans op overstromingen wordt veroorzaakt door de stijging van de zeespiegel als gevolg van de oplopende temperatuur. Nederland heeft eerder last van een zeespiegelstijging, omdat de bodem daalt met enkele centimeters per eeuw. Volgens de KNMI-scenario’s kan de zeespiegel langs de Noordzeekust in 2050 tussen de 15 en 40 cm stijgen. In 2100 kan de stijging zelfs oplopen tot 100 cm. De te nemen maatregelen om wateroverlast te bepreken zijn dezelfde als het voorkomen en beperken van droogte. Het verkleinen van de kans op schade en slachtoffers door een overstroming kan door een duurzame ruimtelijke ordening in te voeren. Dat vraagt om lastige keuzes.
Wij zien in onze adviespraktijk dat er helaas nog weinig rekening gehouden wordt met klimaatadaptieve maatregelen bij vastgoedprojecten en gebiedsontwikkelingen. Kennelijk realiseren wij ons nog maar beperkt dat de impact van schade vele malen groter is dan de impact van preventieve maatregelen. K & R neemt haar verantwoordelijkheid en zal dan ook klimaatadaptatie adresseren haar opdrachten: ‘Elke reis begint met de eerste stap’. Daarnaast leveren wij onze bijdrage binnen de Nationale Commissie Klimaatadaptatie.
Mark Kok
Link naar ontwikkeling landelijke maatlat: https://klimaatadaptatienederland.nl/actueel/actueel/nieuws/2022/ontwikkeling-landelijke-maatlat-gestart/
